Z pewnością niejedna z nas zauważyła na nogach swoich mam, babć lub koleżanek żylaki. Każdy wie jak one wyglądają, w końcu jest to powszechna przypadłość – poskręcane, niebieskofioletowe powrozy poszerzonych żył nie budzą niczyjego zdziwienia ani ciekawości. Przynajmniej do czasu aż zostaną zauważone na własnych nogach. Oprócz negatywnych walorów estetycznych, żylaki stanowią manifestację przewlekłej niewydolności żylnej, choroby związanej z nieprawidłowym przepływem krwi w żyłach lub jego zatrzymaniem.
Żylaki kończyn dolnych są stwierdzane u 20-50% kobiet w krajach Europy Zachodniej, a w Polsce przewlekła choroba żylna stwierdzana jest szacunkowo u prawie 5 na 10 kobiet i 4 na 10 mężczyzn zgłaszających się do lekarza. Nie jest to więc jednostka chorobowa zarezerwowana tylko dla kobiet, choć występuje u nich częściej niż u mężczyzn. Tę dysproporcję widać zwłaszcza w grupie wiekowej 20-34 lat, w której żylaki występują u kobiet 6 razy częściej niż u mężczyzn.
Dlaczego żylaki występują częściej u kobiet?
Płeć żeńska stanowi istotny czynnik ryzyka żylaków z kilku przyczyn. Po pierwsze estrogeny i progesteron, żeńskie hormony płciowe oddziałują na żyły poprzez zwiększanie krzepliwości krwi, sprzyjanie obrzękom i niekorzystne działanie na sprężystość naczyń. Dodatkowe dawki hormonów w przypadku doustnej antykoncepcji lub hormonalnej terapii zastępczej dodatkowo zwiększają ryzyko choroby żylakowej. Dodatkowo estrogeny mogą być produkowane przez tkankę tłuszczową, zwłaszcza występującą w nadmiarze, dlatego otyłość również podnosi ryzyko żylaków.
Kolejnym czynnikiem ryzyka żylaków jest ciąża, częstość występowania choroby żylakowej jest zależna od ilości ciąż. W ciąży również zwiększają się ilości produkowanych hormonów, głównie progesteronu. Dodatkowo zwiększona objętość krwi powoduje wzrost ciśnienia żylnego. Powiększona macica może hamować powrót żylny z kończyn dolnych. Dołączając do tego wzrost masy ciała i spadek aktywności fizycznej, częstsze występowanie żylaków w ciąży i po niej wydaje się uzasadnione.
Jako kobiety, często wykonujemy czynności związane z długim staniem lub siedzeniem zarówno w pracy, jak i w domu. Mała aktywność fizyczna i długie przebywanie w pozycji stojącej utrudnia prawidłowy powrót krwi z kończyn dolnych do serca, co sprzyja powstawaniu żylaków. Dodatkowo odpływ krwi utrudnia noszenie zbyt obcisłych ubrań.
Do pozostałych czynników ryzyka powstawania żylaków należą starszy wiek, czynniki dziedziczne, wysoki wzrost, płaskostopie i częste zaparcia.
Źródła:
Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2011. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2011, s. 462-467. ISBN 978-83-7430-288-3
Krasiński Z i wsp. Przewlekła niewydolność żylna – epidemiologia i leczenie farmakologiczne. Przegląd Flebologiczny 2014; 22, supl. 1: 1-16
Marona H i wsp. Patofizjologia rozwoju żylaków oraz wybrane metody ich leczenia – aktualny stan wiedzy. Postępy farmakoterapii 2009; 65 (2): 88-92